Recensie jubileumconcert Bovenkerk Kampen 18 oktober 2008

Jubileumconcert Minne Veldman zaterdag 18 oktober 2008 Bovenkerk Kampen

Allereerst mijn hartelijke felicitaties voor jou, Minne. Het is geweldig dat je dit 12½-jarig jubileum mag vieren. Je bent gezegend met een aantal bijzondere muzikale gaven. Je zet ze in voor zoveel mensen om je heen. Daar zijn we je dankbaar voor. Je hebt met jouw muziek al zoveel mensen geraakt en doen genieten. Dat er nog vele jaren mogen volgen!

Het is zaterdagavond 19.45 uur. Een lange rij wachtende mensen staat voor de hoofdingang van de majestueuze Bovenkerk. Gelukkig kunnen we snel naar binnen. De hoogte, de grootte, de oude stilte, de geur van oude steen. Wát een bijzonder gebouw! Het orgel rijst rechts van ons op en we staan even stil. Een monument. Voor de preekstoel staat een groot wit scherm klaar. Af en toe zien we Veldman lopen. Strak in ’t pak. Rode konen. Regelt nog even dit, nog even dat. Het is zíjn avond! Op een bescheiden tafeltje liggen de boeken en cd’s van Veldman uitgestald. Klaar om verkocht te worden. Om 20.00 uur loopt Veldman kordaat naar de microfoon en heet iedereen van harte welkom. Hij is blij verrast door de grote opkomst. De handen ineen geslagen bereidt hij ons bondig voor op wat er komen gaat. Veldman loopt kwiek naar het deurtje onder het orgel en verdwijnt uit het zicht. Het scherm licht op. We zien Veldman opdoemen, zittend achter de indrukwekkende speeltafel van het machtige Hinsz-orgel. De twee registranten staan al klaar. Ze zijn er klaar voor. En wij ook! Het tot in de puntjes verzorgde programmaboekje belooft veel. Kom maar op, Veldman!

Veldman start met Fantasie over de Avondzang "'k Wil U, o God, mijn dank betalen" van Feike Asma.
Direct is daar het unieke Bovenkerkgeluid. Het zingt, het kabbelt, het is lieflijk, het is een genot voor het oor. Het komt bij je binnen, het overkomt je, neemt je mee en houdt je vast. Ik kijk omhoog en tijdens de prachtige tonen van de Avondzang bewonder ik het machtige plafond. Ver boven ons. Daar is ook geluid. Overal in de kerk komt het. Hoe mooi rollen de oorstrelende geluidsgolven door deze geweldige ruimte. Hoe wordt elk hoekje volkomen gevuld met de warme tonen door Veldmans vaardige vingers voortgebracht. Op het indrukwekkende plafond worden de glas-in-loodramen door de schuimwerpers buiten geprojecteerd. Het klopt allemaal. De muziek, het orgel, de kerk. Fantastisch! Veldman speelt beheerst. Bouwt rustig op en laat het Avondlied verstilt klinken. En als dan het machtige koraal geklonken heeft en de tonen van het slotakkoord langzaam wegebben legt Veldman eerbiedig zijn handen op de met ivoor belegde houten zijstukken aan weerskanten van het klavier. Dankbaar terugkijkend. Gezegend ben je, Veldman!

Ik las eens in een oud koraalboek dat de psalmen gespeeld moeten worden op de maat van de gemiddelde hartslag. Dit prachtige orgelwerkje, Cantilena van Josepf Rheinberger, doet me daaraan denken. Veldman speelt het zo intens en zo doorleefd. De camera zoomt in op z’n handen en geeft zo een uniek beeld van de speelkunst van Veldman. Wat komt dit werk mooi tot z’n recht op dit orgel, in deze kerk. Wat zit Veldman zelf ook te genieten van deze klanken, de prachtige melodielijn. Luister naar je hartslag, luister naar de prachtige muziek, maak verbinding en je wordt er één mee. Dit is zo mooi… Dat het klavier dan te kort is voor die ene noot van dit unieke werkje, ach, who cares. Mooi opgelost.

Met zo’n scherm zie je veel meer dan anders. Zo zijn we allemaal getuige van de nachtmerrie van iedere registrant. Zo’n registratiefout hakt er, na zo’n perfect begin, wel even in. Ik stel me zo voor hoe je daar als registrant stevig van baalt. Maar er is geen tijd om te kniezen. Doorgaan! Hoe snel Veldman het herstelt. Knap werk. Veldman speelt de Sonate 3 in A, opus 65.3 van Felix Mendelssohn Bartholdy in een stevig tempo. We zien een opvallend vaardige linkerhand. Minne stuurt z’n registranten aan met strakke hand en korte bevelen. Dan een snelle overgang naar het Andante tranquillo. We genieten van Lukas, die voorovergebogen Veldman geconcentreerd in de gaten houdt en wacht op het teken. Prachtig! Het is zo mooi om te zien hoe deze mensen de muziek zo goed mogelijk willen laten horen.

De camera zoomt in op de voeten van Veldman. De manier waarop Veldman de pedaaltoetsen behandelt, onthult grote vaardigheid op dit instrument. Het Choralvorspiel "Was Gott thut, das ist wohlgetan" van Johann Peter Kellner is technisch een hoogstandje dat Veldman perfect weet te vertolken. De melodielijn is goed te volgen en de registratie is helder en doorzichtig. Vergeleken met het vorige stuk spreekt het minder aan. Een knap stukje muziek, maar daar blijft het bij.

Van mij mag Veldman de hele avond Bach spelen. De hele dag wel! En dan afwisselend op beide orgels in deze kerk. Wat is het Praeludium en Fuga in G, BWV 541 een mooi stuk muziek. Startend met een speelse, eenstemmige melodielijn die uitloopt in een reeks sterke, snelle akkoorden en pedaalreeksen wordt de kerk gevuld. De registratie die Veldman kiest mag best wat pittiger, wat puntiger. Veldman speelt het Praeludium zeer vaardig. Virtuoos wat mij betreft. Halverwege de Fuga betrap ik mijzelf erop dat m’n gedachten even wegglijden naar dat storende groene 'uitgang'-bordje onder het hoofdorgel. Wat gebeurt er? Tijdens Bach! Als Veldman dan wat dunner registreert is het ineens weer spannend en bouwt hij de Fuga mooi op naar het slot. Heerlijke muziek!

Met het Trio, Toccata en Koraal Psalm 86 vers 6 “Leer mij naar Uw wil te hand’len” brengt Veldman ons weer bij de basis terug. Mooie 6/8 lijnen in canon met een prachtige zangerige registratie. De toccata bouwt Veldman rustig op. De dame die naast me zit vindt dat het scherm echt wat toevoegt. "Anders is het zo’n brei van noten", zegt ze wijs.
En dan klinkt daar dat onmiskenbare Bovenkerkgeluid weer. Ge-wel-dig! Het brede koraal met een hoog Asma-gehalte dendert over ons heen. Z’n handen trillen. Zo hoort dat! Nog even de snelle loopjes, de toccata en daar is het slotakkoord. Een daverende lofzang. Amen!

In het koor van de kerk is het na de gezellige pauze stampvol. Alle zitplaatsen zijn bezet en overal langs de kant staan of hangen halfzittend mensen op de stenen banken. We kunnen nog net een plekje bemachtigen buiten het koor, rechts naast het orgel. Turend door het glasloze, gotische raamwerk zien we Veldman zitten. Zo dichtbij dat we de mechaniek van de toetsen kunnen horen. Ik ben onder de indruk van het componeertalent van Veldman. Dit is geen eenvoudig niemendalletje. De Variaties Psalm 128 vers 1 "U mag men zalig heten, dien ’s Heren vrees bekoort" getuigen van groot vakmanschap.

Litanies van Jéhan Alain is, zoals Veldman in het programma al aangeeft, een modern orgelwerk.
Het getuigt van lef en vakmanschap om dit stuk hier op het koororgel ten gehore te brengen. Veldman zet het zeer overtuigd neer. De registratie is af en erg mooi. Die geweldige dissonant in het slotakkoord davert door de gewelven van de kerk. Groot compliment voor de registranten. Veldman maakt het jullie niet makkelijk. Zo'n modern stuk is zeer de moeite waard om te beluisteren én te kunnen zien! In één woord: geweldig!!!

Een lieflijk begin van Offertoire uit L’Organiste moderne, livraison 2 van Louis James Alfred Lefébure-Wély. Veldman zit zichtbaar ontspannen te spelen. Hij staat er ver boven en dat is goed te horen. Het is doorzichtig en mooi Frans gespeeld. Wat een geweldige tongwerken bezit dit instrument. Het stuk komt wat frivool over en ineens komt bij mij het liedje: 'Altijd is Kortjakje ziek' naar boven. Grappig. Moeilijk voor te stellen dat dit stuk inderdaad bestemd is voor liturgisch gebruik. Misschien ter voorbereiding op de collecte. Wie durft?

Het is, meen ik, niet de gewoonte om op een concert een muziekstuk twee keer te spelen. Jammer eigenlijk. Het In Paradisum van Théodore Dubois is zo’n bijzonder mooi werk. De prachtige melodie met de linkerhand gespeeld en daaronder de lieflijk kabbelende begeleiding boeit van begin tot eind. Wat moet het mooi zijn in het paradijs. Veldman speelt dit juweeltje erg knap, boeiend en foutloos. Helemaal af!

Tijdens de Toccata-Final, opus 23.2 van Joseph Callaerts zien we de projectie van de armen van Minne haast spookachtig verschijnen op de balustrade links naast het hoofdorgel. Het geeft een bijzondere sfeer aan dit stuk. Veldman begint heel dun geregistreerd aan dit technisch ingewikkelde stuk muziek. Elementen van koralen en fanfare-achtige momenten komen voorbij. De mensen naast mij raken helemaal enthousiast. "Hij gaat helemaal los. Hij doet en praat helemaal mee!" Hier kan Veldman alles in kwijt. Prachtig gespeeld. Genieten beneden!

Veldman begint rustig aan zijn Fantasie Psalm 56 vers 6 "Gij hebt mijn ziel beveiligd voor de dood". Met warme lijnen waarin je de melodie alvast kunt ontdekken roept hij bij mij het beeld op van een bidder die z’n doel, eindelijk rust, heeft gevonden. Na een periode van pijn en verdriet looft hij nu zijn Schepper. Het vervolg is enigszins voorspelbaar. De Bovenkerkklank is er weer! Wat zoekend gaat Veldman verder en doet er dan nog een schepje bovenop. Dan zingt het majestueuze orgel uit volle borst het machtige koraal. Veldman eindigt met een virtuoos slot en ontvangt zeer terecht een daverend applaus.

Veldman verdient groot respect voor wat hij deze avond heeft laten horen en laten zien. Fantastisch dat we met zoveel mensen (ong. 300!) getuigen mochten zijn van dit grootse jubileumconcert. Wat mij betreft had er best even een dankwoord, een felicitatie of een bloemetje vanaf gekund. 12½ jaar is geen kleinigheid! Veldman, bedankt!

En de koster? Die loopt genoegzaam zijn rondje onder het orgel door langs de statige pilaren. Z’n handen tevreden op zijn rug. Het orgel juicht! Zo word’ Zijn lof vergroot. "En zo hoort dat hier", zie je hem haast denken.

Recensies