Emoties in de Saint-Eustache bij fans van Minne Veldman

Organist Minne Veldman uit Urk viert zijn zilveren jubileum uitbundig: dit jaar staat een lange rij concerten op zijn programma. Vorige week vrijdag en zaterdag was de musicus in de Saint-Eustache van Parijs te vinden, samen met een grote groep liefhebbers.

Het is zaterdag 15 juni, een warme middag in hartje Parijs. De Saint-Eustache baadt in het zonlicht. Ergens hoog in de gevel van het eeuwenoude godshuis kan de oplettende toerist een hertenkop ontwaren. De kop herinnert aan een oude legende: er was eens een Romeinse generaal die diende in het leger van keizer Trajanus. Tijdens een jachtpartij ziet de man een hert opduiken. Tussen het gewei van het hert bespeurt hij een kruis. De generaal wordt christen en neemt de naam Eustachius aan.

Organist Minne Veldman koos deze monumentale kerk uit voor een van zijn jubileumconcerten. Met vijf bussen Nederlandse muziekliefhebbers maakte hij dit weekend een tweedaagse trip naar de Lichtstad. Vrijdagavond speelde hij op het Cavaillé-Collorgel van de Église Saint-Antoine-Des-Quinze-Vingts. En zaterdagmiddag trakteerde Veldman de 350 deelnemers en overige bezoekers en toeristen op een concert op het Van den Heuvelorgel in de Saint-Eustache.

Rond twaalf uur wordt het drukker in de kerk. Veldman is aan het oefenen op de speeltafel beneden. Hij trekt veel bekijks. Kort voor aanvang van het concert mogen enkele mensen het imposante instrument bespelen.

Om halfeen begint het programma met een meditatieve koraalbewerking over Psalm 77 vers 7 van Feike Asma: „’k Zal gedenken hoe voor dezen, ons de Heer’ heeft gunst bewezen.” De Nederlandse organist laat uiteenlopende kanten van het instrument horen. Zijn repertoire varieert van een transparante en wervelende Preludium en Fuga a-moll van J. S. Bach tot een door hemzelf getranscribeerde symfonie van Felix Mendelssohn-Bartholdy. En natuurlijk vormt in deze kathedraal het werk van een Fransman het hoofdgerecht: de knap gespeelde zesde Symphonie van Charles-Marie Widor – een vijfdelig, 38 minuten durend werk dat uithoudingsvermogen en hoog technisch en muzikaal niveau vraagt.

Franse tongval

De 77-jarige Johan van den Berg uit Beetsterzwaag is meegegaan naar Parijs. Omdat hij niet zelfstandig zo’n reis kan maken, wordt hij begeleid door zijn zoon en dochter. „Mijn vader is z’n hele leven al een groot fan van orgelmuziek”, vertelt dochter Eefje. „Hij heeft zelf ook altijd gespeeld. Jarenlang begeleidde hij de samenzang in kerkdiensten. En hij had een eigen orgel thuis. Mijn vader bezoekt al zeker vijftien jaar de concerten van Minne Veldman.” Van den Berg vond de lange busreis naar Parijs „meer dan de moeite waard”, laat hij na afloop weten. „Het was heel erg mooi. Het eerste concert was ingetogen en intiem. Het orgel in de Saint-Eustache is ongelooflijk prachtig, daar heb ik enorm van genoten.”

Janpieter Aantjes uit Nieuw-Lekkerland is met zijn 13-jarige dochter op eigen gelegenheid naar Parijs gegaan. „Ik heb altijd dit orgel al een keer willen horen”, zegt hij. „Het is gebouwd in de typerende Franse stijl. Van den Heuvels instrumenten kenmerken zich door zware grondtonen. En dan die tongwerken en strijkers: prachtig! Ik waardeer het dat Veldman koraalbewerkingen speelt. Tegelijk weet hij de Franse stijl op waarde te schatten. Alsof je soms de Franse tongval in de muziek hoort, heel apart!”

„De samenzang blijft voor mij altijd het mooist”, reageert Mark van Vreden uit Wapenveld op het concert in de Saint-Eustache. „De Méditation van Klaas Jan Mulder en het ”Erbarme dich” van Bach vond ik ook heel mooi. Met dit instrument kun je eigenlijk alle literatuur vertolken.” Vreden mag zelf de volgende dag een kerkdienst begeleiden in de doopsgezinde kerk van Arnhem, vertelt hij. „Straks ga ik in de bus terug naar Nederland. En morgenochtend vertrek ik om acht uur van huis, om dan eerst een uurtje in te spelen. Ik ben reserveorganist bij diverse gemeenten. Als je zulke muziek hoort, heb je zelf ook meer zin om te oefenen.”

Emoties

Veldman blikt terug op een mooie reis naar Parijs, zegt hij een paar dagen later per telefoon. „Ik voel me enorm dankbaar. Het was fantastisch om in zo’n ruimte voor zoveel mensen te spelen. Ik kan moeilijk omschrijven wat dat met je doet. Mensen lieten hun emoties zien. En er waren bijvoorbeeld ook twee dames uit Brazilië, beiden pianist, die toevallig in de kerk liepen toen ik aan het oefenen was. Ze vonden het helemaal prachtig om het orgel te horen en kwamen vervolgens ook naar het concert.”

Een hoogtepunt in de Saint-Antoine vond Veldman de uitvoering van de Grande Pièce Symphonique van César Franck. „Ik heb dit werk onlangs ook in de Grote Kerk van Gorinchem uitgevoerd, maar op een Cavaillé-Coll valt alles op z’n plek.”

In de Saint-Eustache was het uitvoeren van de zesde Symphonie van Widor voor mij echt een toppunt, zegt Veldman. „Ook de Méditation van Klaas Jan Mulder zorgde voor emotie. Het was echt muisstil. Een absoluut hoogtepunt vond ik de afsluiting met de samenzang van Psalm 72 vers 10 en 11. Ik denk dat ik met niets beters heb kunnen besluiten dan met de regels: „Zijn naam moet eeuwig eer ontvangen.” Zo’n psalm zal daar niet vaak klinken. Er liepen tijdens het concert ook toeristen rond, dus het was ook een soort getuigenis. Wat een magistrale klank heeft het orgel in de Saint-Eustache! Ik had maar vijf uur de tijd om alle registraties uit te zoeken, dus het was doorwerken. Maar onvoorstelbaar welke klankkleuren je dan hebt.”

Volgens de eigen organisten van de Saint-Eustache is het instrument van Van den Heuvel nodig aan onderhoud toe. Veldman: „Ik kan dat moeilijk inschatten. Je speelt er maar een beperkt aantal uren op. Voor mijn gevoel werkte het meeste wel naar behoren. Wel viel ons op dat de windvoorziening lek is, bij zachte passages hoorde je dat.”

Een jubileum – 25 jaar organist: waar ziet Veldman zichzelf staan in de orgelwereld? „Moeilijke vraag”, reageert hij. „De Nederlandse orgelwereld wordt nog te vaak in hokjes verdeeld. Daar houd ik niet zo van. Ik ben serieus bezig met orgelliteratuur, met stijlen en genres – al zijn die voor mij geen wet van Meden en Perzen. Ik maak in de eerste plaats eigen keuzes van wat ik mooi vind. Zo heb ik in 2014 een cd met werken van Bach opgenomen. Dan neem ik de vrijheid voor de versieringen en de registraties. Maar een symfonische benadering van Bach, zoals Marco den Toom dat doet, zou ik niet gauw doen. Ik houd ervan om muziek van Bach ook echt barokmuziek te laten zijn.”

Brede programma’s

Veldman is een liefhebber van brede programma’s, geeft hij aan. Daarop staan de grote Franse romantische werken, muziek van J. S. Bach, Nederlandse koraalbewerkingen van Asma en Zwart, maar bijvoorbeeld ook een Toccata van Marius Monnikendam of een preludium van Dietrich Buxtehude. Beide laatstgenoemde werken heeft hij op een nieuwe cd opgenomen.

Veldman: „Ook een geintje vind ik weleens leuk. Zo heb ik in de Bovenkerk van Kampen ooit de variaties op ”Happy Birthday” van Peter Heidrich op het programma gezet. Na het concert sprak ik een moeder met haar zoon van twaalf. Die hadden het erg leuk gevonden, want de jongen was die dag precies jarig.”

---

25-jarig jubileum Minne Veldman

Organist Minne Veldman (1980) ontving zijn muzikale opleiding aan het conservatorium in Zwolle. Hij werd kerkorganist in 1994, eerst in de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) te Hasselt en sinds 1998 in de Rehobothkerk te Urk. Met zo’n 50 orgelconcerten per jaar is hij een veelgevraagd concertorganist. Veldman nam twaalf solo-CD’s op. Om zijn enthousiasme voor het orgel uit te dragen organiseert hij verschillende evenementen. Zo is hij de drijvende kracht achter het Orgelfeest (www.orgelfeest.nl) en de YouTube-Orgeldag (www.youtube-orgeldag.nl).

In het kader van zijn jubileum staat dit jaar een reeks concerten gepland. „Daarmee ben ik nu ongeveer op de helft”, zegt Veldman. „Ik heb een concerttournee naar Zuid-Afrika gemaakt en naar Parijs. In Nederland maak ik een jubileumtour van acht grote concerten. Zo speel ik komende zaterdag voor het eerst in de Laurenskerk in Rotterdam. Tijdens dit concert presenteer ik twee nieuwe solocd’s: één met orgelliteratuur, opgenomen in Leeuwarden, en één met eigen koraalbewerkingen op verschillende orgels.”

Op 31 augustus geeft Veldman een wandelconcert langs drie kerken in Zwolle. „Eerst geef ik twee bespelingen van een half uur in de Broerenkerk en de Bethlehemkerk. Daarna volgt een Frans programma van een uur in de Dominicanenkerk, waar ik destijds een deel van mijn examen voor het conservatorium heb gespeeld.”

In september staat een concert in de Grote of Sint Maartenskerk te Zaltbommel gepland met o.a. bewerkingen van Feike Asma. Het officiële jubileumconcert vindt plaats in de Bovenkerk in Kampen. „Dit orgel ligt me heel na aan het hart”, aldus Veldman. „Vroeger ging ik hier als jochie toe naar orgelconcerten van Willem Hendrik Zwart. In 2001 ben ik zelf begonnen er orgelconcerten te geven.”

Lees op www.rd.nl ...

Tekst: Jan-Kees Karels
Beeld: Raak Media, Matthias van Bloemendaal