Online-orgelconcert 7 mei 2021 in Oude Kerk Zoetermeer

Kijk en luister op vrijdagavond 7 mei 2021 vanaf 20.00 uur naar het online-orgelconcert van Minne Veldman op het Lohman-orgel (1838) in de Oude Kerk te Zoetermeer.

Klik hier voor het programma.

Klik hier voor de digitale collecte.

Click here to donate from other countries (PayPal).

In de Oude Kerk te Zoetermeer (opnieuw een gebouw met een fraaie akoestiek) bouwde Henderik Berends Lohman (van de firma N.A. Lohman & Zonen te Gouda) in 1838 een tweeklaviers orgel met aangehangen pedaal. In 1971 restaureerde De Koff het orgel en breidde het uit met een zelfstandig pedaal met drie registers. Deze restauratie en uitbreiding werden voltooid door de firma Flentrop wegens faillissement van De Koff. In 2002 is de witte orgelkas mahonierood geschilderd: een lust voor het oog. Dat laatste geldt zeker ook voor de prachtige klaviatuur. Ten tijde van de bouw van het orgel in Zoetermeer had de firma Lohman ook de eervolle opdracht in de wacht weten te slepen om het Moreau-orgel in de Sint Janskerk te Gouda te restaureren. De sierlijk bewerkte klaviatuur van het Lohan-orgel vertoont dan ook opmerkelijk veel overeenkomst met de oogstrelende speeltafel in Gouda. Beide zijn in 1837 tegelijk per schip vanuit Groningen naar Gouda verstuurd. Sinds de bouw in 1838 zijn alle 19 registers van hoofd- en bovenwerk volledig bewaard gebleven. Dat is een zeer bijzonder feit.

Aan het begin van dit concert kijken we nog even terug op de feestelijke Oranjeweek met Koningsdag en Bevrijdingsdag. Minne Veldman speelt zijn Oud-Hollandse Rapsodie 'Oranje Boven!', een feestelijke compositie over acht vaderlandse liederen.

Dit keer geen origineel Bachwerk op het programma, maar wel een bewerking van een deel uit Bachs Pastorale (BWV 590) door Charles-Marie Widor uit Bachs Memento. Van zoon Carl Philipp Emanuel Bach klinkt een gelegenheids-Concerto, samengesteld uit drie korte klavierstukjes: een Presto met een solo van de Dulciaan, een Arioso met een solo van de Holpijp en het beroemde Solfeggi(ett)o met de Flageolet 1'.

Zeer bekend is het vrolijke Prelude in Classic Style van de Amerikaanse organist/componist Gordon Young.

In Steenwijk stond een werk van de blinde Engelse componist John Stanley op het programma. Na Stanley (1712-1786) was William Wolstenholme (1865-1931) de eerste blinde musicus die afstudeerde in Engeland. Zijn zus trad het grootste deel van zijn leven op als zijn secretaresse. Aan haar dicteerde hij zijn composities. Uit zijn 'Two Pieces for Viola and Pianoforte' (opus 17) kennen organisten vooral het tweede stuk, Allegretto. In Zoetermeer klinkt deze week het eerste deel dit tweeluik: Romanza. Beide stukken zijn voor orgel bewerkt door Edwin Henry Lemare, die in hetzelfde jaar geboren is als Wolstenholme. In de Romanza is in dit concert een hoofdrol weggelegd voor de Dulciaan. Bij het horen van de prachtige melodie is het niet moeilijk voor te stellen dat dit oorspronkelijk voor viool geschreven is.

Karl Jenkins is geboren in Penclawdd, Wales, in 1944. Hij speelt onder andere saxofoon, hobo en piano en was lid van de jazz-/rockformatie Soft Machine. Zijn vader was leraar, organist en dirigent en gaf hem een brede muzikale opvoeding. Daarna ging hij studeren in Cardiff en in Londen. Hij werd o.a. bekend door het componeren van reclamemuziek. Samen met zijn zoon Jody K Jenkins schreef hij onder meer muziek voor reclames van McDonald's en BMW. In 1995 startte hij met zijn crossover-project Adiemus, gebaseerd op klassieke muziek, maar met invloeden van o.a. jazz en klezmer. Ook schreef hij voor koor en orkest, o.a. The Armed Man, een Requiem, Stabat Mater en Gloria. Voor orgel schreef hij een feestelijk, ritmisch Celebratio.

Paul Hindemith was een van de belangrijkste componisten van Duitsland in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. In 1938 ontvluchtte hij nazi-Duitsland. Via Zwitserland trok hij in 1940 naar Amerika. Na de oorlog keerde hij in 1951 weer terug naar Zwitserland, waar hij vooral beroemd werd als altviolist. In zijn grote oeuvre van meer dan honderd composities nemen zijn orgelwerken slechts een bescheiden plaats in ("Ich bin kein Orgelfachmann"). De muziek van Hindemith kenmerkt zich door een eigen stijl binnen het 20e-eeuwse repertoire. Hij koos een radicaal andere weg dan die van de twaalftoonstechniek van Arnold Schönberg, waardoor zijn muziek, met bijvoorbeeld volkse invloeden, veel toegankelijker is. In 1937 publiceerde Hindemith een theorie waarop hij zijn compositietechniek baseerde, getiteld Unterweisung im Tonsatz, waarin hij de triade in de muziek vergelijkt met de drie primaire kleuren in de schilderkunst en de drie dimensies in de architectuur. In hetzelfde jaar publiceerde hij ook zijn eerste twee van drie orgelsonates. De op dit concert gespeelde tweede Sonate klinkt - zeker voor die tijd - verrassend onbekommerd en toegankelijk.

Het was de bekende organist Feike Asma die zich een warm pleitbezorger betoonde van het werk van Nederlandse 20e-eeuwse componisten als Hendrik Andriessen en Paul Chr. van Westering. Onder hen moet ook zeker Marius Monnikendam gerekend worden. Hij werd geboren in 1896, een jaar na Paul Hindemith. Asma en Monnikendam hebben veel voor elkaars ontwikkeling betekend. In 1961 droeg Monnikendam zijn Sonata da Chiesa aan Asma op en in 1974 schreef hij een Postludium over Asma's naam ('super FeikE (A)Asma'). Monnikendam schreef in 1935 zijn eerste orgelwerk, een Toccata. In 1970 schreef hij Toccata II, die nu op het programma staat voor Zoetermeer. Met kleine, herhalende, en geleidelijk ontwikkelende, sterk ritmische motieven wordt een opwindende muzikale spanning opgebouwd tot een krachtig en enerverend effect, met een aantal spannende, grote akkoorden tot besluit.

Boudewijn Zwart is beiaardier, organist en pianist. Hij stamt uit een bekende organistenfamilie. De beroemde Jan Zwart (1877-1937) was zijn grootvader. Vorige week stuurde hij een Orgelkoraal over Psalm 58, met als ondertitel: Hommage aan Minne Veldman. Het is geschreven in de stijl van Jan Zwart.

Vorig jaar overleed de organist en componist Jan J. van den Berg, van 1953-1994 organist van de Nieuwe Kerk te Delft. Van den Berg studeerde bij Adriaan C. Schuurman en Anthon van der Horst. Hij gaf concerten tot op 90-jarige leeftijd en bleef ook zijn leven lang componeren. Hij schreef een groot aantal, vooral koraalgebonden orgelwerken. Een daarvan is een stoere en spetterende Toccata over Psalm 87, waarmee het concert in Zoetermeer wordt besloten.

Video