Online-orgelconcert 7 oktober 2022 in Parijs

Kijk en luister op vrijdagavond 7 oktober 2022 vanaf 20.00 uur naar het 76e online-orgelconcert van Minne Veldman op het Cavaillé-Coll-orgel (1894) in l'Église Saint-Antoine-des-Quinze-Vingts in Parijs (Frankrijk).

Klik hier voor het programma.

Klik hier voor de digitale collecte.

Click here to donate from other countries (PayPal).

Voor het eerst sinds 4 maart geef ik weer een online-orgelconcert, mijn 76e. Dit keer vanuit Parijs! Het programma bestaat uit 5 grote orgelwerken van César Franck, door mij gespeeld op een van de mooiste Cavaillé-Coll-orgels, dat van l'Église Saint-Antoine-des-Quinze-Vingts, aan l'Avenue Ledru Rollin in het 12e arrondissement van de Franse hoofdstad.

De muziek van César Franck op een orgel van Aristide Cavaillé-Coll... dat is een ware traktatie! Ruim 5 kwartier muziek, prachtig en professioneel opgenomen door Samuël Strijbis | Concertstreamz.

Het is dit jaar 200 jaar geleden dat César Auguste Jean Guillaume Hubert Franck werd geboren. In Luik, dat toen nog tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden behoorde, op 10 december 1822. Het grootste deel van zijn leven bracht hij door in Parijs en al in 1837 werd hij genaturaliseerd tot Fransman. In 1859 werd hij organist van de nieuwe Église Sainte-Clotilde, het eerste neogotische kerkgebouw van Frankrijk, waar hij organist werd op een orgel van de beroemde Franse orgelbouwer Aristide Cavaillé-Coll. Hij bleef hier organist tot aan zijn overlijden in 1890. Dit instrument inspireerde hem tot het componeren van grote en belangrijke orgelwerken, waarmee hij de grondlegger werd van de Franse orgelromantiek. Van César Franck zijn de gevleugelde woorden: "Mon orgue, c'est mon orchestre" (mijn orgel is mijn orkest).

Het orgel in de Sainte-Clotilde heeft door de tijd een behoorlijke gedaanteverwisseling ondergaan. Maar er zijn nog vele orgels van Cavaillé-Coll bewaard gebleven, waarop Francks muziek heel oorspronkelijk uitgevoerd kan worden. Een van de mooiste instrumenten van deze beroemde orgelbouwer vinden we in Parijs, in de Saint-Antoine-15/20, gebouwd in 1894 voor het herenhuis van een rijk muziekliefhebber, de Baron de l'Espée, aan de Champs-Élysées in Parijs. In 1908-1909 werd het orgel geschonken aan de 5 jaar eerder nieuw gebouwde Saint-Antoine, een kerk in neoromaanse stijl. Het orgel werd door de firma Merklin weer opgebouwd boven de hoofdingang van de kerk en voorzien van een nieuwe orgelkas en iets uitgebreid. Het orgel telt 48 registers, verdeeld over drie manualen en pedaal. In 1994 is het orgel gerestaureerd door Yves Fossaert, die het instrument nog steeds in onderhoud heeft en ook voor dit onlineconcert de 13 tongwerken stemde.

Voor het programma van dit onlineconcert koos ik vijf van de grote orgelwerken van César Franck. Als eerste klinkt het heldhaftige Pièce Héroïque, afkomstig uit de Trois Pièces pour Grand Orgue, die Franck componeerde in 1878 t.g.v. de ingebruikname van het Cavaillé-Coll-orgel in het Palais du Trocadéro, tegenover de Eiffeltoren aan de andere oever van de Seine. Vervolgens klinkt uit de Six Pièces pour Grand Orgue (gecomponeerd in 1863) de Fantaisie en ut majeur, opus 16. Hierin horen we o.a. een hoofdrol voor de prachtige fluiten van het orgel, en aan het einde ook een door Franck zeer geliefde klankkleur: de Voix Humaine et Tramblant. Franck speelde zijn Six Pièces in 1866 in een privé-uitvoering voor de beroemde pianist/componist Franz Liszt, die over Francks werk zei: "Het is mij, of ik Bach heb gehoord." De Fantaisie is het openingsstuk van de Six Pièces en werd door Franck gespeeld bij de inwijding van het grote Cavaillé-Coll-orgel in de Notre-Dame, in 1868.

Als derde werk klinkt het Troisième Choral. Franck componeerde zijn Trois Choral pour Grand Orgue (drie koralen) in 1890, kort voor zijn overlijden. Dit derde koraal geldt dan ook als zijn 'zwanenzang'. Met de aanhef van dit koraal in a-mineur lijkt hij heel bewust Bachs Praeludium in a-mineur (BWV 543) in herinnering te roepen. Het Adagio halverwege de compositie is een van de meest ontroerende delen uit de Frans-symfonische orgelliteratuur.

De laatste twee werken komen ook uit de Six Pièces pour Grand Orgue. Prélude, Fugue et Variation (opus 18) werd gecomponeerd in 1865. In een heel verfijnd Andantino cantabile wordt een prachtige melodie gespeeld met de fraaie Hautbois. Na de streng gecomponeerde fuga keert de melodie van het Prélude terug, nu omgeven door een kabbelende, pianistische begeleiding. Een weldadig rustpunt om heerlijk bij weg te dromen.

Het hoofdgerecht van dit concert (en ook van Francks orgeloeuvre) wordt gevormd door de Grande Pièce Symphonique (opus 17), uit 1863. Met dit werk was Franck de eerste componist die een grote orgelsymfonie schreef, waarvan de vorm werd ontleend aan de romantische orkestsymfonie. Als ik dit werk speel op een concert met publiek in de kerk, dan verstrek ik bij het programma een uitgebreide toelichting op papier, voorzien van notenvoorbeelden. Deze toelichting wordt u op aanvraag per email toegezonden. Het maakt deze grootse orgelsymfonie toch een stuk toegankelijker om te beluisteren. Het is een waar meesterwerk, dat op dit Cavaillé-Coll-orgel fantastisch tot klinken komt.

Video